Piękno wspólnej przestrzeni

Dzięki współpracy z Fundacją Centrum Architektury przygotowaliśmy dla Was recenzję książki pt. “Gdzie są architektki”. Choć publikacja ta miała swoją premierę w grudniu 2019 roku, to dziś trafia do naszej biblioteczki miłośnika architektury jako ważny głos w sprawie nierówności płci w architekturze. 

Co wpływa na nierówność płci w architekturze?

Despina Stratigakos, historyczka architektury, przedstawia ten problem w kilku esejach, które dotyczą m.in.:

• Problemu „znikania” architektek. Chodzi zarówno o niepodejmowanie pracy w zawodzie po studiach, jak i pozostawanie w cieniu mężów architektów oraz postrzegania macierzyństwa jako problemu w kontynuacji zawodu. 

W 1908 roku niemiecki krytyk architektury Karl Scheffler upiera się, że kreatywnej produktywności i ludzkiej reprodukcji połączyć się nie da. To przekonanie wciąż ma się świetnie, a na pytanie “Gdzie są architektki” pada najoczywistsza odpowiedź: “W domu, zajmują się dziećmi”. Nie tłumaczy to sytuacji, tych kobiet, które nie zdecydowały się na potomstwo, a mimo to porzucają architekturę. Poza tym architektki przestają pracować w zawodzie niekoniecznie z powodu dzieci. A jednak przeważa pogląd, że urodzenie dziecka zaprzepaszcza karierę kobiety w architekturze. Ankieta “Architects’ Journal” z 2014 roku ujawniła wszechobecny wśród architektek lęk o zawodowe konsekwencje macierzyństwa - osiemdziesiąt osiem procent z nich uważało, że będą one negatywne.

• Kwestii nagród architektonicznych, które przez lata otrzymywali mężczyźni. Gdy natomiast uhonorowano kobietę, Zahę Hadid, zamiast docenić jej pracę, wskazywano na niezbyt pochlebne kwestie osobiste. 

Hadid spotkało typowe uznanie, jakim w prasie cieszą się laureaci nagrody Pritzkera; jej projekty określano jako “śmiałe”, “radykalne”, “wizjonerskie” i “genialne”. Nietypowe były jednak uwagi natury osobistej - mniej pochlebne. Dotyczyły reputacji Hadid jako osoby “trudnej”, “primadonny”, sugerowały kobiecy brak umiaru i niestabilność emocjonalną. Trudno wyobrazić sobie podobne artykuły na temat mężczyzn, którzy otrzymali tę nagrodę. 

• Przywracania pamięci o architektkach. Jest to problem złożony, gdyż często same projektantki odsuwały się w cień i nie dbały o swoją spuściznę. Autorka jednak sugeruje, że każdy z nas może działać w kwestii wzmocnienie ich obecności w przestrzeni wirtualnej. 

Ale jest coś, co możemy zrobić wszyscy, by słowo pisane wdrukowało się w publiczną świadomość - po prostu aktywnie działać, by architektki zaistniały w publikowanych w internecie historiach. Jest to tym ważniejsze, że sieć staje się głównym miejscem utrwalania i przechowywania tekstów kultury. Zbyt skromna obecność architektek w sferze wirtualnej grozi wzmocnieniem przekonania wśród młodszych pokoleń, że kobiety nie miały jeszcze do niedawna znaczącego wkładu w profesję. 

Eseje te, choć naszpikowane twardymi faktami i danymi, czyta się naprawdę lekko. Autorka stara się przedstawiać problemy z kilku perspektyw, nie osądzając i dając czytelnikowi przestrzeń na własne oceny i refleksje. 

Nierówności w architekturze na gruncie polskim 

Przytaczane badania i przemyślenia autorki dotyczą sytuacji w architekturze rejonów anglojęzycznych: Australii, Kanady, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Despina zauważa, że: 

Obok badań dotyczących konkretnych krajów potrzebne są badania międzykulturowe, które pozwoliłyby porównać miejsca, w których architektki marnieją, z tymi, w których prosperują. Wśród tych drugich jest Grecja - w 1967 roku wśród osób przyjętych na wydział architektury Politechniki Ateńskiej aż siedemdziesiąt procent stanowiły kobiety. W tym samym roku pięćdziesiąt procent czynnych architektów w Grecji były kobietami; dzisiaj jest ich większość (pięćdziesiąt osiem procent). 

Należy zastanowić się i przemyśleć, w jakiej skali problem nierówności płci występuje w Polsce. Czekamy na Wasze opinie w tej kwestii w mediach społecznościowych i w komentarzach na blogu.  

Wygraj książkę “Gdzie są architektki” Despiny Stratigakos

Na koniec mamy dla Was niespodziankę. Już wkrótce w naszych mediach społecznościowych ogłosimy konkurs, w którym będziecie mogli wygrać jeden egzemplarz recenzowanej przez nas książki. Zatem zachęcamy Was do dołączenia i śledzenia nas na Facebooku, Twitterze, Instagramie i LinkedIn.