Co jest przyczyną złego stanu współczesnej przestrzeni i po co powstały blokowiska? Jak rozpoznać przyjazną przestrzeń i ją promować? Dlaczego projektowanie w ludzkiej skali jest tak ważne? Nad tymi wszystkimi pytaniami pochylił się w swojej ostatniej książce pt. „Architektura przyjaznych przestrzeni” zmarły w lutym 2023 roku Krzysztof Chwalibóg – jeden z pionierów projektowania uniwersalnego w Polsce. Publikacja ta została wydana przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki. 

Modernizm vs przyjazna architektura 

Krzysztof Chwalibóg przyczynę złego stanu przestrzeni upatruje w modernizmie propagowanym przez jego najbardziej znanego przedstawiciela – Le Corbusiera:

„Jego projekt współczesnego miasta dla trzech milionów mieszkańców (wykonany w 1922 roku) stał się wzorem do zabudowy wielu europejskich miast XX wieku, a na początku kolejnego stulecia wyraźnie wpłyną na urbanistykę i architekturę Azji”. 

Jednak już od połowy XX wieku pojawiały się tendencje przeciwne modernizmowi, które Krzysztof Chwalibóg opisał szczegółowo w pierwszej części swojej książki. Pochylił się nad:

• fundamentalizmem (Louis I. Kahn, Aldo Rossi),
• tendencją organiczną fińską (Alvar Aalto, Reima i Raili Pietilä, Juha Leiviskä), 
• tendencją kontekstualną azjatycką (Tadao Ando, Koichi Nagashima, Toyo Ito, Wang Shu),
• tendencją kontekstualną europejską (Lucien i Simone Kroll, Leon Krier, Álvaro Siza). 

Cały ten rozdział zawiera wiele teoretycznych rozważań, ale dzięki temu, że jest uzupełniony bogatym materiałem ilustracyjnym, pokazuje w przejrzysty sposób różne koncepcje przyjaznych układów przestrzennych. 

Jak powinna wyglądać architektura przyjaznych przestrzeni – przykłady 

W kolejnej części książki Krzysztof Chwalibóg postanowił przejść do konkretów. Przedstawił kilkanaście przykładów przestrzeni przyjaznych w podziale na cztery grupy: 

1. Przyjazna relacja z krajobrazem
2. Przyjazne przestrzenie dla grup wieku
3. Przyjazne elementy struktury miasta
4. Przyjazne przestrzenie dla muzyki

Wśród tych obiektów znalazły się realizacje dobrze znane współczesnym polskim odbiorcom m.in. Małopolski Ogród Sztuki (centrum kultury) w Krakowie czy NOSPR w Katowicach. Ten rozdział uzupełnia też refleksją na temat roli skali w odbiorze emocjonalnym otoczenia: 

„Skala monumentalna jest potrzebna i stosowana jedynie w szczególnych przestrzeniach. Natomiast środowisko życia codziennego: mieszkania, pracy, a także większość przestrzeni publicznych, powinny zachować skalę kameralną, czyli skalę człowieka”. 

Jak czytać tę książkę „Architektura przyjaznych przestrzeni”? 

Tę lekturę warto przeczytać od deski do deski, ale można również pochylić się nad niektórymi rozdziałami (i regularnie do nich wracać). Dla nas, z perspektywy producenta małej architektury, szczególnie ważne były refleksje na temat projektowania uniwersalnego, oddziaływania architektury na psychikę oraz promowania przyjaznej architektury. Przydatne okazały się również liczne fotografie pokazujące obiekty, do których odwołuje się autor na kartach książki. To zarówno pozytywne, jak i negatywne przykłady ilustrujące współczesną przyjazną przestrzeń publiczną.