Piękno wspólnej przestrzeni

Rozpoczynamy cykl artykułów dotyczących typografii w przestrzeni publicznej. Zaczniemy od problemu nieestetycznych szyldów i bilbordów, z którym borykamy się w Polsce od lat 90. Zapraszamy do lektury i dyskusji. 

Reklama, która  ma wzbogacać przestrzeń publiczną

 Już w 2009 roku Elżbieta Dymna i Marcin Rutkiewicz w albumie “Polski outdoor - reklama w przestrzeni publicznej” zwracali uwagę na to, że cała przestrzeń publiczna naszego kraju zaśmiecona jest przez reklamy, a mieszkańcy już na to zobojętnieli. W jednym z wywiadów autorka stwierdziła, że:

“Degradacja przestrzeni publicznej przez reklamę w Polsce stała się zagrożeniem kulturowym.”

W książce tej zebrano przykłady najgorszych reklam w przestrzeni publicznej z całej Polski, by pokazać skalę zjawiska. Z albumu, ale i naszych własnych doświadczeń wynika, że nieestetyczne billboardy zaśmiecają miejsca szczególnie wartościowe krajobrazowo: nadmorskie i górskie miejscowości. 

Album “Polski outdoor - reklama w przestrzeni publicznej” został wysłany przez autorów do znaczących osób m.in. polityków, dziennikarzy, ludzi kultury, przedstawicieli firm reklamowych, żeby zachęcić ich do podjęcia działań. Jakich? Między innymi pracy nad ustawą regulującą kwestie sytuowania reklam i wyznaczenia stref wolnych od bilbordów na terenach zielonych, rekreacyjnych, w miejscach kultu religijnego, pamięci, przy szkołach i uczelniach. W cytowanym już wywiadzie autorzy przekonywali: 

“Nie walczymy z reklamą, chcemy, by wzbogacała przestrzeń publiczną, a nie niszczyła ją. Wierzymy, że wspólnym wysiłkiem możemy uporządkować ten chaos. Po to zrobiliśmy ten album.”

Czy po kilkunastu latach od wydania tej książki, coś się zmieniło w Polsce? Tak poetycko podsumowała to architektka i urbanistka Magdalena Milert w jednym z artykułów na swoim blogu:

“Widzę, jak przestrzeń do mnie krzyczy. Reklamy- jedna przed drugą, każda chce być głośniejsza. Pchają się przed szereg. Mijam kolejne konstelacje kolorowych szyldów. Niezliczone rzędy billboardów, jak strażnicy ulic wyczekują mojego wzroku, chcą bym wiedziała, że czuwają.”

Nadal w niektórych przestrzeniach publicznych w Polsce chaos reklamowy jest alarmujący i od lat nic nie zmienia się w tym temacie. Jednak niektóre miasta i gminy powoli próbują uporać się z problemem nieestetycznych typograficznie bilbordów.  

Tatry bez reklam? To możliwe!

Jakiś czas temu głośno było o gminie Kościelisko, która jako pierwsza gmina wiejska w Małopolsce, uchwaliła tzw. „Kodeks reklamowy”. Roman Krupa, wójt gminy, przekonywał: 

“Wiem, że uchwalenie i wejście w życie tego dokumentu, to dopiero I etap. Chciałem jednak Państwu powiedzieć, że jako odpowiedzialni za rozwój tego terenu mieszkańcy, jego gospodarze, nie mamy wyjścia. Musimy chronić nasz krajobraz, największe naturalne bogactwo, jakim dysponujemy. Chronić niejednokrotnie wbrew sobie, gdyż pokusy jego dewastacji w mniejszy lub w większym stopniu odczuwamy wszyscy.”

Uchwała ta reguluje zasady i warunki umieszczania obiektów małej architektury, tablic reklamowych, urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń. Chodzi o ich gabaryty, standardy jakościowe, rodzaj materiałów, z jakich mogą być wykonane. 

Z punktu widzenia ochrony cennych widokowo obszarów, wartościowy jest zapis dotyczący tego, że na terenach niezabudowanych (leśnych i otwartych) umieszczenie reklam i urządzeń reklamowych jest zabronione. W ustaleniach czytamy: 

“W tych miejscach dopuszczalne są tylko reklamy wyłącznie na okres 30 dni, banery reklamowe i pneumatyczne urządzenia reklamowe związane z okolicznościowymi wydarzeniami, a na stałe tablice reklamowe i urządzenia promujące Gminę Kościelisko, Tatrzański Park Narodowy lub Wspólnotę Uprawnionych 8 Wsi.”

Kolejne zapisy dotyczą tablic reklamowych lub urządzeń reklamowych informujących o działalności prowadzonej na nieruchomości. Oto najważniejsze regulacje: 

• Każdy przedsiębiorca może umieścić 2 szyldy na nieruchomości, na której prowadzona jest działalność gospodarcza - jeden na budynku i jeden na ogrodzeniu.
• Dopuszczalna wielkość szyldu na budynku wykonanym w technologii zrębowej wynosi 2m2, a na pozostałych budynkach 4m2.
• Na budynkach szyldy muszą zachowywać określone odległości od okien, detali architektonicznych czy numeru porządkowego, nie mogą być umieszczane na dachach.
• Na obiektach handlu i gastronomii dodatkowo dopuszcza się szyldy w postaci malowanych lub naklejanych treści na szybach witryn.
• Szyldy na ogrodzeniach mogą mieć do 2 m2, muszą być mocowane do niego równolegle i nie wystawać poza jego krawędź. Tablice reklamowe i urządzenia reklamowe inne niż szyldy w terenach zabudowanych
• W terenach zabudowanych dozwolone są wolnostojące reklamy o maksymalnej powierzchni 12 m2, o wysokości górnej krawędzi do 4m, które mogą być sytuowane w odległości minimum 10 m od siebie oraz dwukrotnej ich wysokości od granicy nieruchomości czy budynku. Reklamy mogą być też umieszczane na budynkach handlu i gastronomii, na takich samych zasadach jak szyldy.

Zmiany te mają zostać wdrożone w ciągu 12 miesięcy od podpisania uchwały: 

“Niedostosowanie nośników reklamowych do przepisów prawa miejscowego może skutkować naliczeniem kar pieniężnych i wydaniem decyzji administracyjnej zobowiązującej do ich dostosowania lub usunięcia.”

Z uwagą będziemy przyglądać się krajobrazowi gminy Kościelisko, czy zmienia się zgodnie z przyjętymi standardami.  

To też Cię zainteresuje: Cały kodeks reklamowy gminy Kościelisko 

Ustawa krajobrazowa i dokument “Szyld gdański” 

Postanowiliśmy też sprawdzić, jak wygląda kwestia wdrażania ustawy krajobrazowej w kilku największych miastach w Polsce, czyli tych najbardziej atrakcyjnych z punktu widzenia reklamodawców. Pierwszym dużym miastem, które ją przyjęło była Łódź - 16 listopada 2016 roku, następnie Gdańsk: 22 lutego 2018 roku oraz Kraków - 22 lutego 2020 r. 

Analizując różne podjęte przez te miasta działania, doszliśmy do wniosku, że na uwagę zasługuje poradnik “Szyld gdański”, który w jasny sposób stara się przekazać lokalnym przedsiębiorcom, jak powinna wyglądać reklama ich działalności umieszczana w przestrzeni publicznej. We wstępie czytamy: 

“Dzięki poradnikowi „Szyld gdański” dowiesz się jak – w estetyczny, profesjonalny oraz zgodny z prawem sposób – umieścić szyld i reklamę Twojej działalności. Podpowiemy Ci jak dobrać szyld, by stał się wizytówką Twojego lokalu. By nasze ulice i budynki stały się ładniejsze, a reklama bardziej skuteczna.”

Wystarczy odnaleźć typ lokalu, wybrać formę szyldów dopuszczalnych przepisami Uchwały Krajobrazowej Gdańska, a otrzymamy praktyczne wskazówki dotyczące tego, jak przygotować daną reklamę, zamontować ją i odpowiednio o nią zadbać. Znajdziemy tam też takie typograficzne podpowiedzi: 

• Aranżację witryny możesz uzupełnić o napisy na przeszkleniu z ofertą twojego lokalu. To dobre miejsce do poinformowania np. o trwającej promocji, aktualnym menu czy ofercie dnia. Zaletą kaligrafowanych liter jest możliwość szybkiego i estetycznego wykonania napisu, a także jego łatwe usunięcie. Znaki możesz umieścić na przeszkleniach na parterze budynku. Powierzchnia napisów nie może zasłaniać więcej niż 20-30% przeszklenia (w zależności od obszaru).

• Wyklejanie. Twoja witryna to nie miejsce na billboard. Kolorowa folia ze zdjęciami produktów tylko pozornie jest atrakcyjną formą reklamy. W istocie ogranicza komunikację z klientem – zasłaniając wnętrze lokalu tracisz możliwość zaprezentowania swojej oferty, a lokal sprawia wrażenie zamkniętego.

Lektura takiego dokumentu powinna być obowiązkowa dla przedsiębiorców i firm reklamowych, gdyż w jasny sposób reguluje, jak powinna wyglądać reklama w mieście, żeby była estetyczna.

Pobierz: dokument “Szyld gdański” 

Podaliśmy tylko kilka przykładów wdrażania kodeksu reklamowego oraz ustawy krajobrazowej w Polsce. Dajcie znać w komentarzu pod tym artykułem, jak to wygląda w Waszym mieście. Czy zauważyliście jakieś zmiany na lepsze? A może od lat nikt nic nie robi z chaosem reklamowym w znanej Wam przestrzeni publicznej? Zapraszamy do dyskusji.