Piękno wspólnej przestrzeni

Choć premiera “Betonozy” miała miejsce półtora roku temu, to w naszej Biblioteczce miłośnika architektury jest nowością. Mogłaby zaistnieć obawa, że treści w niej zawarte (jako że dotyczyły bieżących spraw np. wycinki drzew) zdezaktualizowały się. Jednak poruszone na łamach książki problemy są nadal aktualne i …palące. 

Betonoza i fakty 

Przed przystąpieniem do czytania może pojawić się jeszcze jedna obawa. Jan Mencwel to zaangażowany działacz społeczny i aktywista miejski, czy więc jego reportaże nie będą podszyte gorącymi emocjami? Nic z tych rzeczy. Już od pierwszego rozdziału dostajemy liczby, konkrety, wskazówki ekspertów z różnych dziedzin.  

Autor uważa, że daliśmy sobie wmówić, iż drzewa są wielkim zagrożeniem, stąd nieuzasadnione wycinki w całej Polsce. Według dostępnych danych w ciągu 5 lat zanotowano 27 przypadków śmiertelnych, których przyczyną było przewrócenie się drzewa na człowieka. Mencwel nie neguje tego, że drzewa mogą stanowić pewne zagrożenie. Przytacza natomiast opinie ekspertów, którzy podkreślają, że włodarze i urzędnicy powinni nauczyć się tym ryzykiem zarządzać. 

Drzewa, które pracują dla miasta 

Ciekawe fakty i liczby pojawiają się też m.in. w rozdziale pt. “Pieniądze rosną na drzewach”. Tutaj autor pokazuje, jak wyceniane jest pozytywne działanie drzew w różnych miastach. Mencwel podkreśla, że:

Przeliczenie usług drzew na pieniądze pomaga w ich zachowaniu i utrzymaniu. 

Jakie usługi świadczą dla nas drzewa? Oto cała lista: 

• Jako naturalne klimatyzatory redukują upały, schładzają place i chodniki. 
• Filtrują zanieczyszczenia i pochłaniają dwutlenek węgla. 
• Pozwalają zaoszczędzić energię (budynki usytuowane w ich otoczeniu zużywają mniej klimatyzacji). 
• Filtrują wodę. 
• Pochłaniają wodę deszczową, dzięki czemu zapobiegają podtopieniom. 
• Obniżają poziom miejskiego hałasu. 
• Chronią przed promieniowaniem UV. 
• Poprawiają estetykę miasta. 
• Mają pozytywny wpływ na psychikę i samopoczucie człowieka. 
• Zapewniają bioróżnorodność.

To jednak nie wszystko. Okazuje się, że drzewa to też doskonali marketingowcy. Są m.in. czynnikiem zwiększającym przyjemność robienia zakupów. Autor przytacza tu wnioski z książki “City Trees and Consumer Response”. 

Konkrety, ale też …przyjemność czytania 

Choć w książce znajdziemy mnóstwo faktów, opinii ekspertów, wskazówek, przykładów z różnych europejskich miast, to są tu też lżejsze fragmenty nawiązujące do: tekstów kultury związanych z przyrodą oraz różnych inicjatyw miejskich. Na uwagę zasługuje rozdział “Cześć, drzewo”, w którym autor przytacza fragmenty listów wysyłanych przez mieszkańców Melbourne do okolicznych drzew. Australijczycy podeszli w bardzo oryginalny sposób do tematu związanego z możliwością raportowania stanu drzew miejskich, wysyłając takie oto e-maile:

Przykro mi, że niedługo umrzesz. Smutno mi, gdy ciężarówki niszczą twoje wiszące gałęzie. Czy jesteś tak zmęczony tymi wszystkimi pracami budowlanymi jak my?

Szanowna Pani/Szanowny Panie Eukaliptus. Dziękujemy za oczyszczanie i produkowanie naszego powietrza. Zastanawiałem się, jakie zwierzę rozprzestrzenia Pani/Pana nasiona? Czy to w ogóle jest zwierzę? Chciałbym, żeby Pani/Pan odpowiedziała…

Ten rozdział można z powodzeniem wykorzystać w szkole na lekcjach dotyczących ekologii. 

O „Betonozie” można napisać jeszcze wiele, ale zamiast przeciągać temat, po prostu zachęcamy do jej przeczytania.  To lektura dla wszystkich, którzy martwią się o kondycję swojego miasta i chcieliby coś zmienić. Znajdują w niej też coś dla siebie architekci, architekci krajobrazu, włodarze miast i urzędnicy.

Jan Mencwel, „Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020