Piękno wspólnej przestrzeni

Na przekór tego, że wakacje to z reguły czas na lżejsze lektury, postanowiliśmy zmierzyć się z książką “Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością” wydawnictwa Karakter, napisaną przez historyka, politologa i publicystę Rafała Matyję. Dlaczego akurat ta pozycja w naszej biblioteczce (przecież nie zajmujemy się historią)? Otóż “Miejski grunt" to historia tego, jak powstała współczesna sieć miejska. Autor stara się przekonać czytelników, że “bez zrozumienia miasta, jego materialnej i duchowej tkanki, nie da się zrozumieć współczesnego społeczeństwa”.

Historia z perspektywy ławeczki, czyli grunt pod nogami

Jak wspomina Rafał Matyja w jednym z wywiadów, ta książka zawdzięcza dużo ławeczkom na Alei Andrássyego w Budapeszcie, gdzie autor przesiadywał i wymyślał różne zagadnienia. Nic więc dziwnego, że powstała zgoła inna historia niż ta pisana z perspektywy podbojów, powstań i wielkich wydarzeń historycznych. To historia opowiedziana przez pryzmat budowy miast, wprowadzania wynalazków nowoczesności, tworzenia instytucji, czyli używając nomenklatury autora “historia gruntu pod nogami”:

“Zabierzmy się za to inaczej. Przyjrzyjmy się historii gruntu pod nogami: temu, jak powstała - stanowiąca osnowę państwa - współczesna sieć miejska. Sieć, która jest także punktem odniesienia dla mieszkańców wsi. Ponieważ odległość od najbliższego miasta stała się - wskutek procesów modernizacji - znacznie mniejsza niż kiedykolwiek, a dystans między realiami życia na wsi a życiem po miejsku zmalał tak, że kilkadziesiąt lat temu nikt by się tego nie spodziewał. Zobaczymy zatem sieć miejską, tworzoną nie tylko przez mury budynków czy drogi i szlaki kolejowe, lecz także instytucje: świadczone przez nie usługi, poczucie bezpieczeństwa, które im zawdzięczamy. Dostrzeżemy ponadto nowe - będące następstwem modernizacji - zachowania, obyczaje, sposoby spędzania czasu. To też nasz grunt pod nogami".

Bohaterami książki nie są tylko duże miasta, bo jak twierdzi autor:   “(…) Historia widziana przez pryzmat kilkudziesięciu węzłów sieci miejskiej jest istotniejsza niż sprowadzona tylko do tego, co działo się w Warszawie - i od czasu do czasu - w Krakowie.   Mamy tutaj więc ciekawe historie z Nowego Sącza, Bielska-Białej, Kalisza czy Szczecina.

Poprzez te opowieści Rafał Matyja dowodzi, że prowincja nie musi być zacofana. My  jako kraj też nie powinniśmy postrzegać siebie jako peryferii w stosunku do innych państw. Prowincja nie może tracić wiary we własne siły. Musimy odważyć się wyjść przed szereg i stosować innowacyjne rozwiązania miejskie, bo mamy ku temu potencjał. Tak jak odważyły się Węgry, tworząc Aleję Andrássyego. Historia tej ulicy jest według Rafała Matyi historią nowoczesnych miast Europy Środkowej.

250 lat polskiej gry z nowoczesnością

Jak sam tytuł wskazuje, książka dotyczy ostatnich 250 lat, czyli czasów od rozbiorów Polski po współczesność. Te ramy czasowe określa autor jako nowoczesność, a książka “Grunt pod nogami” to: “historia sposobów radzenia sobie z nowoczesnością”. Nowoczesność zmienia wszystkie aspekty ludzkiego życia. Zarówno materialne, jak i duchowe. Chodzi o takie wydarzenia, jak rewolucja witalna i sanitarna, pojawienie się banków, kolei, uprzemysłowienie, upowszechnienie edukacji. Wszystkie te zagadnienia znajdziecie w książce.  Nie są to nudne historie rodem ze szkolnego podręcznika, ale dobrze napisana, wartka opowieść. Do tego książka jest pięknie wydana: gruba okładka, czytelna i nowoczesna typografia, czarne przekładki oddzielające kolejne rozdziały. Choć ma ponad 400 stron, użyjmy frazesu: czyta się ją jednym tchem.

Plusy i minusy Twojego miasta - konkurs

W książce i wywiadach Rafał Matyja przekonuje, że nowoczesność polega na tym, iż w pamięci narodów pozostają też rzeczy, których się wstydzimy. Nie możemy popadać w skrajność i wszystkiego idealizować lub negować. Warto nieco odejść od martyrologii i postrzegać Polskę jako “całkiem zwyczajny kraj” ani lepszy ani gorszy od innych.  Z tym podejściem związane będzie nasze zadanie konkursowe. Napiszcie w komentarzu pod tym artykułem, co podoba się Wam w Waszym mieście (opiszcie np. zastosowane rozwiązania innowacyjne na skalę europejską) oraz to, co chcielibyście zmienić. Najciekawsze odpowiedzi (na które czekamy do 15.08.2021 r. do godz. 23:59) opublikujemy w artykule na naszym blogu, a jedną osobę nagrodzimy egzemplarzem książki "Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością”.

 "Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością", Rafał Matyja, Karakter, Kraków